• X w.

Powstanie grodu w Raciążu na terenie tzw. „Wodnej Góry”. Badania zachowanych drewnianych umocnień grodziska potwierdzają, że pochodzą one z 909 roku. W tym czasie Raciąż zamieszkiwała ludność wczesnosłowiańska. W X w. na ziemiach polskich doszło do zasadniczych zmian. Kończyła się faza plemienna.

• 997 r.

Biskup Wojciech w czasie podróży misyjnej po państwie Polan, przebywając na początku 997 r. na Mazowszu i udając się z Płocka do Ciechanowa, zatrzymał się prawdopodobnie w Raciążu. Św. Wojciech jest patronem Polski oraz patronem Raciąża od 2001 roku.

• XI w.

Raciąż stał się ośrodkiem militarnym, politycznym i gospodarczym.

• 11.04. 1065 r.

Najstarsza wzmianka pisana o grodzie kasztelańskim Raciąż, zachowała się w dokumencie zwanym Falsyfikatem Mogileńskim. Falsyfikat umożliwił odtworzenie dawnej sieci wojskowej i administracyjnej z połowy XI w.

• II połowa X w.

Napad Prusów na gród raciąski.

• 1254 r.

Książę Siemowit, wraz z królem ruskim Danielem, podpisał w Raciążu układ z Krzyżakami.

•  XIII w.

Raciąż funkcjonował jako gród kasztelański i znana osada targowa.

•  XIV w.

Powstała parafia w Raciążu. Parafię erygował w 1373 roku biskup płocki Dobiesław Sówka. Wcześniej Raciąż był parafią grodową.

Powstał wtedy także ośrodek targowy.

•  XV w.

Raciąż stał się siedzibą powiatu w granicach Ziemi Płockiej.

W mieście istniała szkoła. Jej absolwenci znaleźli się wśród studentów Akademii Krakowskiej.

•  1495 r.

Raciąż przeszedł na własność królewską.

Od XV wieku aż do rozbiorów w mieście była siedziba powiatu sądowego, a Raciąż wchodził w skład województwa płockiego.

•  1512 r.

Raciąż stał się własnością biskupa płockiego (w wyniku zamiany miasta na dobra kockie). Miastem biskupim był do 1865 roku. Biskup płocki, Erazm Ciołek, zamienił swoje dobra w województwie królewskim na Raciąż, należący do tej pory do króla. Zamiana nie została dokonana od razu, ale w roku 1519 właścicielem Raciąż był już biskup płocki. Od tej pory miasto było własnością każdego następnego biskupa płockiego. Mniej więcej w tamtym czasie utworzono również województwo płockie oraz powiat raciąski, jeden z najliczniejszych w województwie. Raciąż stał się miejscem zbrojnych popisów pospolitego ruszenia z województwa płockiego, które były swego rodzaju manewrami wojskowymi tamtych czasów. Pokazy te odbywały się 23 IV w czasie odpustu raciąskiego.

•  Od 14.01.1512 r.

W Raciążu odbywały się sejmiki województwa płockiego.

•  XVI w.

Nastąpił rozwój targów i jarmarków w Raciążu.

• 1655 r.

Najazd Szwedów na Polskę – został wówczas spalony zamek w Raciążu  powstały prawdopodobnie w XVI w. oraz zdewastowany został kościół. Miasto opuściła większa część jego mieszkańców, czemu przyczyniła się też epidemia, która wybuchła w 1661 roku. Następne lata nie były lepsze. Mieszkańcy miasta pozostawieni sami sobie nie potrafili odbudować struktur miejskich, nie uiszczali podatków i nie uprawiali roli. Wielu za to przenosiło się do okolicznych osad wiejskich, rozwinęło się osadnictwo puszczańskie.

• 1693 r.

Utworzony został dekanat raciąski.

• 1725, 1726 r.

Odnotowano wielkie pożary w Raciążu. W XVII i XVIII w. była to jedna z najpoważniejszych przyczyn zubożenia miasta i jego upadku.

• 1794 r.

Wybuchło powstanie kościuszkowskie – Raciąż był siedzibą Komisji Porządkowej Cywilno- Wojskowej, jako powstańczego organu władzy terenowej. Ostatni kasztelan raciąski, Tadeusz Antoni Mostowski, współtwórca Konstytucji 3 Maja, został członkiem Rady Najwyższej Narodowej – centralnej władzy powstania.

• 1795 r.

Raciąż znalazł się pod   zaborem pruskim. Miasto przestało być siedzibą powiatu.

• 1797 r.

Została założona szkoła prowadzona przez parafię.

• 1802 r.

Zniesiono zakaz przybywania Żydów z innych zaborów. Przywrócono im możliwość zajmowania się handlem, rzemiosłem, rolnictwem.

• 1815 r.

Raciąż, po nowym podziale administracyjnym Królestwa Polskiego, znalazł się w zaborze rosyjskim; dalej - w powiecie mławskim województwa płockiego.

• 23.07.1831 r.

Pod Raciążem odbyła się bitwa wojska polskiego z wojskiem rosyjskim.

• 1831 – 1832 r.

Wybuchła epidemia cholery w Raciążu.

• 1837 r.

Raciąż funkcjonuje w granicach guberni płockiej.

• 28.11.1844 r.

Zakończono budowę nowego murowanego budynku ratusza miejskiego (przy rynku u wylotu ul. Mławskiej).

• Ok. 1850 r.

W Raciążu istnieje apteka.

• 21.01.1863 r.

W Raciążu odbyła się narada powstańczych naczelników powiatowych oraz dowódców oddziałów z województwa płockiego.

• 01.06.1869 r.

Raciąż utracił prawa miejskie.

• 19.08.1886 r.

Odbyła się uroczystość konsekracji nowej świątyni po zakończeniu budowy obecnego murowanego kościoła w stylu neogotyckim (prace budowlane trwały od 1875 r.).

• 1888 r.

Ludność żydowska mieszkająca w Raciążu wybudowała synagogę. Po zajęciu miasta przez Niemców w czasie II wojny światowej w synagodze urządzono magazyn. Później w budynku tym mieściła się Zasadnicza Szkoła Handlowa, a następnie Zespół Szkół Zawodowych w Raciążu. Obecnie budynek jest wpisany do rejestru zabytków i należy do Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie.

• 1900r.

Do budynku ratusza przeniesiono szkołę początkową, która mieściła się przy ulicy Kościelnej. 

• 28.02.1903 r.

W Raciążu powstała Ochotnicza Straż Ogniowa, dzisiejsza Ochotnicza Straż Pożarna.

• 1905 r.

Wybudowano murowany młyn przy ul. Zawoda 12 – do roku 1939 własność prywatna Żydów: Knastera i Lichtenazteina.

• 1912 r.

Rosjanie zbudowali kolej wąskotorową Nasielsk- Sierpc

• 1916 r.

Niemcy budują kolej wąskotorową Toruń – Sierpc – Raciąż – Nasielsk w celu wywozu do Niemiec zboża, drewna i innych artykułów.

• 1919 r.

Powstał zakład mleczarski braci Starogubskich. Mieścił się przy ulicy Kościelnej, później został przeniesiony do lokalu przy ul. Płockiej. W 1931 roku wybudowano nowy zakład przy ul. Zielonej 12.

• 1920 r.

Pojawiło się pierwsze oświetlenie miasta. Prąd wytwarzała specjalna wytwornica poruszana przez lokomotywę parową.

• 1922 r.

Raciąż odzyskał prawa miejskie. Wybudowano murowany młyn przy ul. Płockiej 53.

• 20.06.1924 r.

Oddano do użytku linię kolejową normalnotorową Nasielsk - Sierpc (odcinek Sierpc – Raciąż).

• 1928 r.

Zbudowano stację benzynową. Uruchomiono również pierwszą linię autobusową Raciąż – Płock.

• 1937 r.

Rozpoczęła działalność mleczarnia. 

• Lata 30.

Wybudowano drugi budynek szkolny przy ul. Kilińskiego. Uregulowano rzekę Raciążnicę. Założono park miejski. Wybudowano murowaną rzeźnię miejską.

• 1939 – 1945 r.

Raciąż znalazł się w Rejencji Ciechanowskiej. Niemcy zmienili nazwę na Racias, zorganizowali obóz pracy dla Polaków i Żydów (1940 – 1942) oraz przymusową pracę dla dzieci na rynku, wywozili mieszkańców, zamknęli szkołę, ograniczyli odprawianie nabożeństw w kościele i wypełnianie praktyk religijnych, wywieźli Żydów, a synagogę zamienili na magazyn.

• 19.01.1945 r.

Oddziały wojsk radzieckich, wypierając armię niemieckiego okupanta, wkroczyły do Raciąża.

• 1945 r.

W budynku przy ulicy Wolności 12 zorganizowano szpital. Istniał pół roku.

• 27.05.1945 r.

Powstała Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” w Raciążu.

• 1945 r.

Powstała pierwsza szkoła średnia – Miejskie Koedukacyjne Gimnazjum Ogólnokształcące w Raciążu, oraz Średnia Szkoła Zawodowa.

• 1946 r.

Otwarto pierwszy Ośrodek Zdrowia w Raciążu. Mieścił się w budynku przy ulicy Wolności 12.

• 1948 r.

Ośrodek Zdrowia został przeniesiony do budynku przy ul. Płockiej 13. Pierwszymi lekarzami byli: dr med. Atanazy Hankiewicz i Tadeusz Raszkowski.

• 1949 r.

Powstała Miejska Biblioteka Publiczna w Raciążu.

• 1950 r.

Do Raciąża została przeniesiona z Krajkowa Kasa Stefczyka (powstała w 1929 roku) i przemianowana na Gminną Kasę Spółdzielczą w Raciążu, która w 1973 roku stała się Bankiem Spółdzielczym w Raciążu.

• 1954 r.

Założono Kółko Rolnicze. Dało ono początek późniejszej Spółdzielni Kółek Rolniczych w Raciążu.

• 14.09.1958 r.

W nowym budynku przy ul. Parkowej rozpoczął działalność Dom Kultury w     Raciążu, od 01.01.1973 r. - Miejski i Gminny Ośrodek Kultury, od 1993 r. – Miejskie Centrum Kultury, a od 2008 r. – Miejskie Centrum Kultury, Sportu i Rekreacji w Raciążu.

• 1961 r.

Powstała Zasadnicza Szkoła Handlowa w Raciążu, przekształcona później w Zespół Szkół Zawodowych.

Oddano do użytku nowy budynek szkolny przy ulicy Kilińskiego.

• 1962 – 1963 r.

W zakupionym od Spółdzielni Mleczarskiej budynku, przy obecnej ulicy Spółdzielczej, powstał w Raciążu zakład sierpeckiej Spółdzielni Wielobranżowej. Powstanie zakładu zapoczątkowała istniejąca Spółdzielnia Szewców.

• 22.07.1966 r.

Oddano do użytku nowy budynek raciąskiej lecznicy przy ulicy Mławskiej.

• 1968 r.

Zakończono budowę i oddano do użytku budynek Zakładu Mechanicznego. Zakład powstał wcześniej na bazie Szkoły Zawodowej w Raciążu, mieszczącej się najpierw w budynku bożnicy żydowskiej (jako Szkoła Handlowa), skąd przeniesiona została do byłych magazynów zbożowych przy ul. Kilińskiego, a następnie do drewnianych budynków przy rynku.

• 1969 r.

Powstał Samodzielny Oddział Wykonawstwa Inwestycyjnego w Raciążu, filia Zakładu Energetycznego Elektroinstal w Płocku.

• 01.09.1972  

Liceum Ogólnokształcące w Raciążu otrzymało nowy budynek.                                                                                            

• 1974r.

Oddano do użytku największą wówczas w Polsce przetwórnię mleka. Rozruch nastąpił 16 stycznia, a produkcję rozpoczęto 13 lutego 1974 roku. Powstała Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Raciążu.

• 30.06.1975

W związku z likwidacją powiatów Raciąż znalazł się w województwie ciechanowskim.

• 1975 r.

Powstał Zakład Remontowy Energetyki Warszawa Wydział Mechaniczny w Raciążu. Działalność zakończył w 1999 roku.

• 1976 r.

Został oddany do użytku nowy biurowiec Banku Spółdzielczego w Raciążu przy ulicy Mławskiej.

• 1982 r.

Powstała Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko-Własnościowa w Raciążu jako samodzielna jednostka.

• 1984 r.

W Raciążu powstał Zakład Rejonowy Zakładów Wytwórczych Urządzeń Telefonicznych TELCOM – ZWUT w Warszawie. Działalność zakończył w 1992 roku.

• 1992 r.

Rozdzielono gminę miejsko-wiejską na dwie jednostki administracyjne: Gminę Miasto Raciąż i Gminę Raciąż.

• 1993 r.

Powstała pierwsza niepubliczna szkoła średnia, Społeczne Technikum Zawodowe dla Dorosłych Społecznego Towarzystwa Oświatowego; szkoła ta dała początek   Zespołowi Szkół STO w Raciążu.

• 12.09.1994 r.

Otwarto nowy budynek Szkoły Podstawowej im. Stanisława Konarskiego w Raciążu.

• 1995 r.

Uruchomiono automatyczną łączność telefoniczną.

• 1.01.1999

W wyniku reformy administracyjnej Raciąż znalazł się w powiecie płońskim wchodzącym w skład województwa mazowieckiego.

• 2000 r.

Miało miejsce uroczyste odsłonięcie Pomnika Pamięci Narodowej.

• 01.05.2000 r.

Do raciąskiego kościoła przybyły z katedry w Gnieźnie relikwie św. Wojciecha, patrona parafii i miasta.

• 03.11.2004 r.

W Raciążu oddano do użytku pierwszą na Mazowszu ekologiczną ciepłownię na biomasę.

• 01.01.2005 r.

Powiększono granice miasta. Obszar Raciąża zwiększył się o ponad 430 hektarów.

• 01.10. 2005 r.

Odbyły się uroczystości z okazji 580. rocznicy nadania Raciążowi praw miejskich.

• wrzesień 2006 r.

Miało miejsce uroczyste oddanie do użytku nowego budynku Zespołu Szkół w Raciążu.

• 11.12.2009 r.

Otwarto kompleks boisk wybudowanych ramach projektu „Moje boisko – Orlik 2012”.

• 17.11.2010 r.

Oddano do użytku nową salę gimnastyczną w Miejskim Zespole Szkół w Raciążu.

• 22.12.2010 r.

Zakończona została budowa obwodnicy Raciąża.

• 2012 r.

Nastąpiło oficjalne otwarcie Wytwórni Pasz Cedrob Pasze w Raciążu.

• 2013 r.

W mieście zainstalowano sieć monitoringu wizyjnego. Zabezpieczono stację uzdatniania wody, uruchomiono awaryjne zasilanie z agregatów prądotwórczych.

• 23.12 2014 r.

Miasto Raciąż stało się właścicielem nieruchomości przy ul. Kilińskiego 21. W budynku będą pomieszczenia dla Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, Biblioteki Miejskiej w Raciążu, archiwum oraz organizacji pozarządowych.

• 2015 r.

Zakończono generalny remont budynku Miejskiego Centrum Kultury, Sportu i Rekreacji im. Ryszarda Kaczorowskiego w Raciążu. Otwarto „Kino za rogiem” w budynku MCKSiR. Odsłonięto zegar na wieży ratusza oraz tablicę pamiątkową z okazji 590-lecia nadania Raciążowi praw miejskich.

 

oprac.  Stefan Andrzej Modrzejewski "Moje miasto, Włodarze Raciąża"